Грыбны сезон. Набраць поўны кошык і застацца ў жывых

Дык што ж рабіць, каб ціхае паляванне не ператварылася ў ціхі жах, распавядае «Зялёны партал».

Класіфікацыя грыбоў

Для пачатку давайце разбярэмся ў тым, якімі бываюць грыбы? Класіфікацый грыбоў шмат, але нас цікавіць тая, у якой грыбы дзеляць на ядомыя, умоўна-ядомыя, неядомыя і атрутныя.

Ядомыя чыста тэарэтычна (!) можна есці без тэрмічнай апрацоўкі, то бок сырымі.

Умоўна-ядомыя спачатку вараць — не менш за 15 хвілін, а потым гатуюць па рэцэпце.

Неядомыя грыбы НЕ небяспечныя для жыцця, але і есці іх па розных прычынах няварта: з-за рэзкага паху, непрыемнага смаку або жорсткай мякаці.

Атрутныя грыбы нельга есці ні пры якіх абставінах — ім не дапамагае тэрмічная апрацоўка, замарозка і сушка. У тэорыі і ідэальных умовах сырымі можна есці многія грыбы. Напрыклад, белыя, польскія, лісічкі, вешанкі і, вядома, сыраежкі, але смак большасці наўрад ці вам спадабаецца? Да таго ж тыя ж сыраежкі неспрактыкаваныя грыбнікі могуць зблытаць з чымсьці атрутным, напрыклад з бледнай паганкай.

У лясах Беларусі сёння расце каля 200 грыбоў, але вось ядомымі лічацца не больш за 35 відаў. Аднак гэта не азначае, што іншыя 165 атрутныя.

Міколагі адзначаюць, частка гэтых грыбоў проста не мае пажыўнай каштоўнасці для чалавека.

Калі вы пачатковец, якія грыбы можна збіраць?

Універсальная парада: на старце збірайце выключна трубчастыя грыбы. Калі прасцей, тыя грыбы, паверхня якіх пад капялюшыкам падобная да вельмі дробнай губкі. Гэта белыя, розныя віды махавікоў, падбярозавікі і многія іншыя.

Так, тут бываюць выключэнні, напрыклад сатанінскі грыб. Але, па-першае, яго перад паходам у лес трэба ведаць у твар, па-другое, ён сустракаецца рэдка і галоўнае — калі добра яго адварыць, магчыма, атручвання атрымаецца пазбегнуць.

Чым можна атруціцца?

Самыя небяспечныя атрутныя грыбы сустракаюцца сярод пласціністых. Пад капялюшыкам у іх, як нескладана здагадацца, пласціны, якія сыходзяцца да ножкі.

Вы ж бачылі капялюшык мухамора? Але, вядома, не ўсе пласціністыя небяспечныя. Сярод іх, напрыклад, ёсць ядомыя сыраежкі, рыжыкі, вешанкі і лісічкі.

Калі збіраецеся ў лес зараз, засяродзьцеся на белых, лісічках, розных відах махавікоў (польскі, дарэчы, таксама махавік), сыраежках і падбярозавіках. Усе яны смачныя і бяспечныя.

Але самае галоўнае — вывучыце грыбы, якімі можна моцна атруціцца і памерці. Некаторыя з іх можна зблытаць з ядомымі і ўмоўна-ядомымі грыбамі. Галоўны пастулат — не браць грыбы, у якіх вы не ўпэўненыя на 100%. А калі ўпэўненыя, то дома трэба прыгледзецца да кожнага з сабраных паасобку.

Мікалогіі адзначаюць, у прыродзе ёсць грыбы-двайнікі. У лесе можа здацца, што грыб ядомы. А прыгледзішся, так апынецца зусім наадварот. Лісічку можна пераблытаць з ілжывай лісічкай, а замест каштоўнага белага возьмеш жоўцевы грыб.

Дарэчы, цяпер існуюць дзесяткі прыкладанняў для грыбнікоў. Некаторыя з іх дазваляюць сфатаграфаваць сумнеўны грыб і тут жа ў рэжыме анлайн атрымаць адказ, ці варта яго браць.

Спецыялісты таксама раяць збіраць непашкоджаныя грыбы, каб яны былі развітыя. Ад старых і зусім маленькіх лепш адмовіцца. Варта зазіраць пад капялюшык грыба, які вам спадабаўся.

Шампіньён ад паганкі адрозніваецца колерам пласціны пад капялюшыкам. Яна ў яго ружовая ці цёмная, калі грыб ужо стары. Калі колер пласціны чыста белы — гэта, верагодна, можа быць паганка.

Сапраўдныя апенькі ад несапраўдных адрознівае ножка са «спаднічкай». Менавіта яна ўласцівая ядомым грыбам. А таксама варта прыгледзецца да колеру грыба: у сапраўдных апенек ён няяркі. Грыбы з ярка-аранжавымі капялюшыкамі лепш абысці бокам.

Кіслае малако, счарнелая лыжка і іншыя міфы

У народзе існуе шмат спосабаў, каб праверыць, ядомы грыб ці не. Вось некалькі з іх — срэбная лыжка счарнее, калі ў рондалі ёсць атрутныя грыбы, малако пры наяўнасці тых жа атрутных скісне, а галоўка цыбулі ці часнаку пацямнее. А яшчэ грыб ядомы, калі яго ножка салодкая на смак.

Аднак срэбная лыжка пацямнее ў любым выпадку. Гэта залежыць ад хімічнага дзеянні амінакіслот, якія змяшчаюць серу, у выніку чаго ўтвараецца сярністае срэбра чорнага колеру. Цыбуля і часнык стануць бурымі, калі ў грыбах ёсць фермент ціразіназы, а ён ёсць ва ўсіх.

А малако скісне пад дзеяннем пепсіну і арганічных кіслот. Што ж тычыцца смаку, то, як кажуць міколагі, бледная паганка таксама мае саладкаваты прысмак.

Ёсць яшчэ міф — насякомыя і слімакі не будуць есці атрутны грыб. Навукоўцы ўсталявалі, што гэтым насельнікам нашай планеты няма розніцы, есці бледную паганку або чырвонагаловікі.

І адна з распаўсюджаных памылак, што ўсе маладыя грыбы ядомыя. Насамрэч не. Усё тая ж бледная паганка можа забіць чалавека на працягу ўсяго свайго цыклу існавання.

Хуткая дапамога

Часцей за ўсё грыбнікі труцяцца бледнай паганкай, нават у вельмі малых дозах яна можа забіць чалавека. Калі вы пачатковец, не збірайце нічога нават злёгку на яе падобнае, гэта значыць пласціністыя грыбы белага і злёгку зелянаватага колеру. Наогул нічога.

Адна з прычын, чаму бледная паганка такая небяспечная: сімптомы атручвання выяўляюцца мінімум праз 5-6 гадзін, а часцей праз 12 гадзін, суткі ці нават двое. Увесь гэты час яд паганкі дзейнічае ўнутры арганізма і атакуе страўнік, кішачнік і пячонку. Часцей за ўсё людзі паміраюць ад таксічнага гепатыту і вострай сардэчна-сасудзістай недастатковасці. Больш паглыбляцца ў гэтую тэму няварта — мы дамовіліся не браць нічога падобнага.

Але бывае, што некаторыя грыбнікі знарок эксперыментуюць з чырвонымі мухаморамі, прачытаўшы, што пры пэўнай апрацоўцы яны могуць стаць экзатычным дэлікатэсам. Не раім!

Грыб атрутны (хоць навукоўцы з гэтым спрачаюцца) і атручванне ім вельмі непрыемнае — млоснасць, боль у жываце, галюцынацыі, часам сутаргі. Сімптомы з’яўляюцца прыкладна праз 30-45 хвілін.

Але што ж рабіць, калі вы ўсё ж паверылі «народным рэцэптам» і атруціліся грыбамі? Як жа дапамагчы?

Адказ просты: выклікаць «хуткую».

А вось да прыбыцця медыкаў трэба даць чалавеку выпіць 4-5 шклянак кіпячонай вады, содавага ці марганцовага раствору, затым выклікаць ваніты. Можна прыняць паслабляльны сродак або зрабіць клізму.

Рэкамендуецца выпіць моцнай гарбаты, кавы або злёгку падсоленай вады. А яшчэ спецыялісты раяць захаваць рэшткі грыбоў. Гэта дапаможа высветліць прычыну атручвання і прыняць адпаведныя меры. Варыць ці не варыць? Спецыялісты кажуць: адназначна варта варыць грыбы, сабраныя ў месцах, якія не могуць пахваліцца сваёй чысцінёй. Ідэальна збіраць грыбы далей ад дарог і прамысловых зон, сапраўды няварта браць іх у гарадской мяжы і ў чарнобыльскіх зонах.

Грыбы, як магніты, прыцягваюць і назапашваюць ўсе шкодныя рэчывы — цяжкія металы, песціцыды, радыёнукліды. Напрыклад, шампіньёны і баравікі паглынаюць ртуць, сыраежкі назапашваюць цынк і медзь. А радыёнукліды акумулююць польскія, сыраежкі і масляты.

Гаворка пра радыёнукліды цэзія-137. Ён ёсць у радыёактыўных адкідах, ападках і выкідах заводаў, якія перапрацоўваюць адкіды атамных электрастанцый.

Каб знізіць колькасць радыёнуклідаў, грыбы вараць ад 15 хвілін да гадзіны і не менш за два разы зліваючы ваду. З аднаго боку, гэта страхуе ад атручванняў, з другога — забівае смак грыбоў.

Зялёны партал

https://budzma.by